Palet Seçimi
08-08-2018
12:47
Palet Seçimi
Sualtında kütlesel itiş için gerekli olan gücü sağlayan, değişik şekil ve modellerde farklı materyallerden imal edilen ekipmana palet dendiğini hepimiz biliyoruz.
Paletler hidrodinami kurallarını kullanarak ve hareketi insan gücü ile sağlanan görünüşte basit fakat aslında oldukça komplike ekipmanlardır.
Paletlerin üzerindeki her bir kıvrım, kanal, oluk farklı hidrodinamik devinimleri farklı amaçlara uygulamak için tasarlanmıştır.
Sualtında palet sallamak karada koşarak merdiven çıkmaya eşittir. Bu da dalışın kondisyon gerektirdiği ve palet seçiminin de amaca uygun yapılmadığı takdirde alınabilecek keyfin, acıya hatta kahra dönüşebileceğini gösterir.
FARKLI ŞEKİLLERDEKİ PALALAR VE HİDRODİNAMİ:
Nefesli dalışlarda kullanılan paletlerde oluk veya kanal olmamasının asıl nedeni güçlü itiş yerine sürate ihtiyacımız oluşudur. Mümkün olduğunca düz bir yüzey; suyun pala üzerinden çok fazla güç harcamadan doğrusal bir şekilde ilerlemesine ve buna bağlı olarak dalıcının hızlı bir şekilde hareket etmesine olanak sağlar.
Palanın üzerinde kanalların olması suyun, yüzey üzerinde daha çok tutunmasını ve ilerlemek için gerekli hareketi başlatırken daha fazla güç harcanmasına sebebiyet verir. Her bir palet çırpışı yeni bir adım sayıldığına göre bu da yorucu ve güç isteyen bir aktivite anlamına gelir.
Oluk olması ise daha rahat palet sallamak fakat sürat yerine yük taşımak için gerekli olan güçlü itişin oluşmasını sağlar.
Bunun biraz kafa karıştırıcı olduğunu varsayarak konuyu biraz daha açmakta fayda var.
Kiloca ağır bir kütleyi bir yerden diğer bir yere götürürken ihtiyacımız olan şey güçlü itiştir. Oluklu paletlerde boşluklardan geçen su palanın arkasında bir anafor yaratarak ekstra bir itiş gücü vermektedir; fakat bu itki, hidrodinamik çalkantıyı arttırdığı için sürati kesmekte ve yavaş fakat torku fazla bir akım ortaya çıkarmaktadır. Bunu daha da basite indirgersek torkun harcandığı yer taşıdığımız ekstra yüke gitmektedir. Yani oluklu paletler ile serbest dalsak da elimizde 100 kg. lık bir yük taşısak da bizi aynı süratte götürür.
Düz yüzeyli paletler ise, başımız veya elimizle başlattığımız suyu yarma hareketini mümkün olduğunca doğal hareketi kesmeden devam etmemizi sağladıkları için süratli bir yüzüş imkanı verirler.
Bu yarma hareketini de paletlerin başlattığı ve/veya devam ettirdiği düşünülürse hidrodinami kurallarını birazcık da olsa bilmenin; dalışın daha performanslı hale gelmesinde ve bununla doğru orantılı olarak da alacağımızın keyfin artmasında büyük payı vardır.
Konumuz nefesli dalış olduğuna göre yukarıdaki kısa bilgiler ışığında; asıl bizi ilgilendirenin düz yüzeyli palaya sahip paletler olduğunu söyleyebiliriz.
Düz yüzeyli palalarda farklı malzemelerin kullanma sebeplerine gelmeden önce arkası açık mı kapalı mı, yani çorapla ( tabansız patik) mı, patikle (tabanlı patik) mi giyme konusunu biraz açalım.
ARKASI AÇIK VE KAPALI PALETLER:
10 m ve daha derin sulara dalan avcılar hızlı iniş ve çıkışı, dip süresini arttırmak isteğiyle önemsedikleri için hidrodinamiyi bozmayan yani suyu yararken direnç yaratmayan çıkıntıların olmamasına özen gösterirler.
Arkası açık paleti patikle giyeceğimiz için patiğin, ayakkabı kısmının ve tokaların suya direnç gösteren kısımları hidrodinamimizi bozacaktır. Palet çırpışımızdaki direnç çok önemsenmeyecek bir miktar olmasına rağmen geri çekişte açık alanın tuttuğu su miktarı hem palet çırpmadaki hem de suyu yarmada karşılaşılan direnci arttıracaktır.
Buna ek olarak, paletlerin ayakkabı kısmının ve ayağımızın arasındaki her bir kalınlık gücü aktarmada negatif bir etkiye sahip olduğu için hiçbir arkası açık palet kapalı paletler kadar randımanlı olamaz (sadece nefesli dalış için). Fakat sığ sularda karadan girilerek yapılan dalışlarda; sert tabanlı bir patiğin karada hareket serbestisi getirmesi ve uzun mesafeli yürüyüşlerin rahatlıkla yapılabilmesi gibi avantajları da göz ardı edilmemelidir.
PALA MALZEMELERİ:
Standart olarak pek çok marka; termoplastik ve türevi materyalden palalar imal etmektedir.
Termoplastik materyalden imal edilmiş palalı paletler; hem daha ucuz teknolojiyle işlenebilmesi hem de hammadde olarak daha ucuz olması sebebiyle pazarda kolaylıkla ve alternatifleriyle bulunabilirler. Termoplastik palalı paletler farklı dalış türlerine göre (kıyı, tekne , sığ su, derin su dalışı vs.) farklı kalınlıklarda, farklı boylarda olabilir. Avantajı, ucuz olması ve başlangıçta amaçlar belirlenene kadar belki de daha uzun sürelerde kullanılmaya olanak vermesidir.
Karbon materyalden imal edilmiş palaya sahip paletler, hammaddenin özelliği ve farklı dokuma şekillerine göre en iyi performansı veren türdür. Fakat bu performansının yanında bazı modellerde rahatsız edici seviyelere varan ses çıkarma özelliği de bu tiplerin eksi hanesinde durmaktadır. Karbon materyalin kırılgan olmasının getireceği en büyük dezavantaj ise kıyıdan girişlerde bu paletleri kullanmanın hemen hemen imkansız oluşudur. Zaten sadece kıyı avı yapıyor ve 15 metreden daha derine inmiyorsanız, derinlik/performans doğru orantısına göre karbon bir palete ihtiyacınız yok demektir. Fakat açıktan tekne veya bot yardımı ile 20 metre ve daha derinlere iniyorsanız karbon palalı paletler ilk tercihiniz olmalıdır.
Farklı materyalleri birbirine karıştırarak yapılan Kompozit palalı paletler performans olarak % 20 ile % 40 gibi daha düşük bir performansla karbon modellerin takipçisidir. Fiyat olarak ise Termoplastik palalı paletlerden % 20-30 gibi fiyat farkı da bu modelleri cazip hale getirmektedir. Fakat aynı karbon paletlerde olduğu gibi ses çıkarma özelliği bu paletin en büyük dezavantajıdır. Fakat karbondan daha dirayetli oluşu hem kıyıdan girerek yapılan dalışlarda kullanılmasını, performans olarak karbona yakın oluşu da derin sulara yapılan dalışlar için tercih edilebilir olmasını sağlar.
DEĞİŞEBİLİR VE SABİT PALALI PALETLER
Profesyonel Paletlerin genelinde; ayak cebi, farklı amaçlar için kullanılabilecek ve yukarıda genel özelliklerini tanımladığım palaları kullanabilecek biçimde ayrı bir parça olarak imal edilir.
Birkaç vida ile ayak cebine tutturulabilen palaların bazıları çok kolay değiştirilebilirken bazıları da profesyonel servis elemanlarınca değiştirilmelidir.
Profesyonel manada avcılık sporu ile uğraşılıyor ise farklı meralarda farklı palet ihtiyacı aşikardır.
Kıyı avı yapılan ve sığ sularda çalışılırken mukavemeti yüksek bir palaya sahip palet kullanılması gerekirken, derin suya yapılan dalışlarda performans daha öne çıkar.
Hatta farklı derinliklerde yüksek performanslı materyalden imal paletlerin farklı kalınlıkları ve sertlik derecelerine ihtiyaç duyulabilir.
Dalış Paleti seçimini yaparken bu kriterleri dikkate almakta fayda vardır.
Farklı paletler alıp ekstra masrafa girmektense palası değişebilir bir palet alıp, ayak cebine uyumlu farklı palalar tercih edilebilir.
Palanın kırılma riskini göz önünde bulundurarak palanın değişebilir olmasının herhangi bir hasar durumunda avantaj sağladığını da artı bir madde olarak belirtmeliyim.
Sadece profesyonel kullanıcılara yapmış olduğum bu öneriyi ülkemizde nasıl gerçekleştiririz o da ayrı bir mesele tabii.
Çünkü iş yedek parçaya veya sadece palaya kaldığında ayak cebini ve palayı ayrı ayrı almak bütün bir palet almaktan daha pahalıya mal olabiliyor.
Burada da sabit palalı paletlerin avantajıyla karşılaşıyoruz.
Sabit palalı paletler palası değişebilen paletlerden daha ucuza hatta sadece pala fiyatına eşit değerlerde alınabiliyor.
Yazının başlarında kısaca açıkladığım hidrodinami kurallarını palası değişebilen paletlerden daha iyi uyguladığını da yeri gelmişken belirteyim
Zira bütünleşmiş bir model ayrı parçalardan oluşan bir modele göre; gerek güç aktarımı gerekse de itiş gücü olarak daha performanslıdır.
Fakat bu modeller, daha çok 15 metreyi geçmeyecek şekilde ve kıyıdan dalış yapan başlangıç ve orta seviyeli avcılar için tavsiye edilebilir.
BOYLAR VE SERTLİK DERECELERİ
Ülkemizin avcı nüfusunun % 80i kıyı avcılarından oluşmaktadır. Yani karadan yürüyerek suya giren ve belli mesafeleri yüzerek birbirinden uzak meralarda av yapan avcıların oluşturduğu çoğunluktan bahsediyorum.
Bu işi bilsin bilmesin herkes yeni başlayanların aklına, uzun palanın şart olduğunu sokmaya çalışır.
Halbuki uzun mesafe yüzüşlerinde; orta boy bir paletle, uzun palalı bir paletin bize sarf ettireceği eforun yarısını harcayarak daha keyifli dalışlar yapabiliriz.
Uzun palalı paletlerin çıkış amacı, yazının başlarında da belirttiğim gibi hidrodinami kuralları çerçevesinde hızlı çıkış ve inişi sağlayarak dip süresini arttırmaktır.
Fakat kıyıdan suya girerek, sığlık yerlerde av yapıp uzun mesafelerde yüzüyor iseniz orta boy palalı bir palet ilk tercihiniz olmalıdır.
Asıl hedefimizin kişilere değil genele yönelik bir, "amaca uygun malzeme” alımında rehber hazırlamak olduğunu tekrar ederek devam edelim.
Farklı palet sallama tekniklerini bilmeyen ve başlangıcı en ekonomik şekilde yapmaya çalışan dalıcı adaylarına tavsiyem orta boy palalı bir paletle bu işe başlamalarıdır.
Yukarıdaki tavsiyelerle de birleştirirsek; palası değişmeyen, orta boy, termoplastik palalı bir palet başlangıç için en ideal ve ekonomik çözümdür.
Bu yüzme paleti kıyıdan girişlere ve uzun mesafe yüzmeye uygun, 10 metreye kadar rahat dalış olanağı sağlayan, çarpmaya/darbeye karşı mukavim olması sebebiyle ilk tercihiniz olmalıdır.
"Uzun palalı paletlerle yüzülmez mi?” dediğinizi duyar gibiyim. Palet ne kadar uzun olursa, yüzeye yakın yerlerde kontrol etmek zorlaşır ve farklı palet sallama tekniklerini bilmeyenler için gürültülü ve yorucu bir yüzüş anlamına gelir.
Suyun üzerinde yaptığınız her yabancı ses de balıkların sizden uzaklaşmasına yol açar.
Farklı teknikleri kullanarak yapılan uzun mesafeli yüzüşlerde kullanılan uzun paletler ise nispeten daha yumuşak veya ince palalı yani direnci düşük paletlerdir.
Bunu da açmak gerekirse:
Termoplastik palalı paletlerin direnç ayarları, farklı kalınlıklarda yapılıyor olmasından kaynaklanır. Genelde 2 mm ile 4 mm arasında kalınlıklarda üretilen bu paletlerin, aynı pala üzerindeki farklı bölgelerde değişik kalınlıklar uygulanarak da direnç arttırılıp azaltılabilir. Bu genelde kalından başlayıp uca doğru incelen bir yapı olarak göze çarpsa da en uç noktanın kalın olduğu palalar da (son andaki su tahliyesinden faydalanmak amacıyla) üretilmektedir.
Karbon palalarda ise kullanılan hammaddenin özelliği veya değişik dokuma şekilleri paletin sertlik derecesini belirler.
Kompozit modellerde de farklı karışımlar kullanılarak palanın direnci arttırılır veya azaltılır. Kompozit palalı bazı paletlerde de aynı özellikteki maddeler katmanlar şeklinde basılırken baştan uca doğru katman sayısı azaltılarak direnç ayarlaması işlemi de uygulanmaktadır.
Paletlerin performansını etkileyen önemli özelliklerden bir diğeri ise palanın kendisini geri toplama hareketi, diğer bir deyişle refleksidir.
Bu, paletin sallanırken değil geri çekerken kendini ne kadar hızlı ve stabil toplamasıyla ilgilidir.
İlk vuruş hareketini başlatan kaslarımız yeterince güçlüdür. Fakat geri çekiş hareketini yapan kaslarımız daha zayıf kalmaktadır. Bu yüzden paletin refleksinin güçlü olması harcanan eforun minimuma düşmesini sağlar.
Lakin palanın refleksinin çok sert olması da yaratacağı vibrasyon yüzünden stabiliteyi bozmasına sebep olacak ve yeniden vuruş hareketine geçerken su ve güç kaybına neden olacaktır.
Bunu, paletinizi vuruş istikametinde esnetip birden bırakarak test edebilir ve anlayabilirsiniz.
Hazırladığım şemanın, yaptığınız dalış türlerine göre hangi paleti seçeceğinize karar vermeniz konusunda yardımcı olacağını ümit ediyorum.